Czy moje dziecko ma autyzm?

Drogi rodzicu! Poniżej znajdziesz wskazówki dotyczące sposobu monitorowania rozwoju dziecka w poszczególnych miesiącach, pod kątem możliwości wystąpienia u niego zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Każdy mały człowiek rozwija się inaczej i dynamikę rozwoju trzeba traktować indywidualnie u każdego dziecka. Jednak, jeśli nie obserwujecie konkretnych zachowań dziecka w opisanym przedziale wiekowym, powinniście zacząć zwracać na te umiejętności większą uwagę i stymulować ich rozwój. Pamiętajcie, że jeśli niepokoi Was rozwój dziecka ZAWSZE warto jest skonsultować się ze specjalistą.

Rozwój dziecka przed 6 miesiącem życia

Rozwijanie kontaktu 

  • Aby nawiązać kontakt wzrokowy z dzieckiem, wzbudzić zainteresowanie swoją twarzą, stosuj w kontakcie z dzieckiem „przerysowaną" mimikę, załóż nos klauna, narysuj sobie kropkę na czole, pomaluj usta, załóż coś kolorowego na włosy.
  • Z reguły dzieci lubią bliski kontakt fizyczny z rodzicami. Chętnie się przytulają, dostosowując swoją pozycję ciała, do osoby trzymającej je na rękach. Jeśli jest im źle, uspokajają się wtedy. Staraj się przytulać dziecko twarzą do siebie. Nie noś dziecka na rękach odwróconego plecami do siebie. Jeśli taka pozycja jest zalecana przez rehabilitanta, to staraj się w innych momentach dnia wykorzystać czas na bliski kontakt z dzieckiem twarzą w twarz.
  • Pod koniec 2 miesiąca życia dziecko odpowiada uśmiechem na uśmiech. Staraj się zwrócić na siebie uwagę dziecka, uśmiechaj się do niego, reaguj ożywioną mimiką na jego uśmiech wzmacniając w ten sposób jego reakcje i zachęcając je do powtórzenia uśmiechu.
  • Po ukończeniu trzeciego miesiąca życia dziecko zaczyna śledzić wzrokiem osoby poruszające się w jego polu widzenia. Staraj się zwrócić uwagę dziecka na siebie wołając je, powoli przemieszczaj się śpiewając do niego, jeśli dziecko Cię zlokalizuje podejdź szybko do dziecka wzmacniając w ten sposób jego uwagę. Ekspresyjnie wyraź radość.
  • Około czwartego miesiąca życia dziecko reaguje swoją mimiką na mimikę drugiej osoby. W zabawie z dzieckiem stosuj „przerysowaną" mimikę, otwieraj szeroko usta i zobacz czy dziecko będzie Cię naśladowało, możesz wysuwać i chować też język, cmokać, kląskać. Pamiętaj, żeby dać dziecku dużo czasu na zareagowanie, powoli zmieniaj propozycje. Okaż radość z każdej próby podejmowanej przez dziecko. Ważniejsza jest sama chęć i próby podejmowane przez dziecko, niż prawidłowe naśladowanie Twojej mimiki.
  • Około czwartego miesiąca życia dziecko zaczyna być zainteresowane twarzą drugiej osoby. Pochylając się nad dzieckiem pozwalaj się dotykać lub weź rączki dziecka i dotykaj nimi swojej twarzy, włosów. Reaguj na dotyk dziecka w śmieszny sposób, aby dodatkowo wzmocnić jego zachowanie, przyciągnąć uwagę.
  • Około 5-6 miesiąca życia dziecko zaczyna reagować wyraźnym ożywieniem na widok mamy/taty. Zaczyna różnicować w ten sposób osoby bliskie i znane od tych mniej znanych i obcych. Wzmacniaj reakcje dziecka podchodząc do niego i mówiąc „tak, to ja, mama" lub „tak, to ja, tata" i proponując mu wspólną zabawę.

Rozwijanie komunikowania się

  • Już od urodzenia dziecko płaczem sygnalizuje ból, dyskomfort, głód. Staraj się nauczyć rozpoznawać sygnały, które wysyła w ten sposób Twoje dziecko. Bądź czujny, czy Twoje dziecko jest w stanie zasygnalizować płaczem swoją potrzebę.
  • Po drugim miesiącu życia dziecko zaczyna głużyć – wydaje pojedyncze bądź po zwielokrotnione dźwięki, piski, gruchanie, gardłowe odgłosy. Staraj się odpowiadać na nie powtarzając dźwięki za dzieckiem, mówiąc do niego, reagując ożywieniem na to, co robi. Słysząc odpowiedź dorosłego często dzieci milkną na chwilę, po czym znów zaczynają wokalizować. To Twój pierwszy „dialog" z dzieckiem. Dziecko może także reagować na Twoje słowa ożywieniem ruchowym (machać rączkami, kopać nóżkami, itp.). To także jest jego forma komunikowania Ci swojego zainteresowania.
  • Około czwartego miesiąca życia dziecko widząc podchodzącą do niego osobę dorosłą zaczyna wyciągać w jej kierunku rączki oczekując, że zostanie wzięte na ręce. Zachęcaj dziecko do wyciągania rączek w Twoim kierunku podchodząc do dziecka i wołając je, wyciągaj ręce w kierunku dziecka i daj mu czas na wyciągnięcie rąk w Twoim kierunku. Możesz bawić się w ten sposób za każdym razem gdy podnosisz dziecko, przytulając je, dając buziaka i odkładając dziecko do łóżeczka, nagradzając je w ten sposób za wyciagnięcie rączek przytuleniem i miłym kontaktem.
  • Pomiędzy czwartym a piątym miesiącem życia dziecko zaczyna poszukiwać wzrokiem źródła głosu. Odwraca się w kierunku, skąd dobiega go wołanie. Nawołuj dziecko podchodząc do dziecka z różnych stron. Okazuj radość, gdy odwróci głowę w Twoim kierunku. Wołaj dziecko, gdy trzyma je inna osoba. Wybieraj momenty, gdy dziecko nie jest mocno zaabsorbowane inną osobą/przedmiotem.

Rozwijanie zabawy

  • Około czwartego-piątego miesiąca życia dziecko wyciąga rączki po przedmiot, potrafi przełożyć zabawkę z rączki do rączki. Staraj się podawać dziecku różne przedmioty, kolorowe zabawki przyciągając jego uwagę i zachęcając do wyciągania rączek. Daj dziecku czas na obejrzenie przedmiotu, dotykanie go, ewentualne przełożenie z ręki do ręki.
  • Pod koniec piątego miesiąca życia dziecko zaczyna naśladować proste czynności po osobie dorosłej, np. stukanie w łóżeczko, potrząsanie zabawką. Staraj się zaobserwować, czy dziecko powtarza chociaż przez chwilę po Tobie tego typu zachowania.
  • Dziecko reaguje ożywieniem na zabawy czuciowo-ruchowe typu łaskotanie, całowanie, dmuchanie na brzuszek. Około czwartego miesiąca życia zaczyna się głośno śmiać w odpowiedzi na nietypowe miny, zachowanie rodziców, jak np. kichanie. Staraj się często bawić z dzieckiem w ten sposób. Obserwuj, czy sprawia to dziecku przyjemność. Powtarzaj te elementy zabawy, które Twoim zdaniem dziecko lubi i oczekuje ich powtarzania.

Ogólne monitorowanie rozwoju ruchowego

Niepokojąca w rozwoju dziecka jest asymetria ułożeniowa i ruchowa, nadmierne prężenie się, opóźnienie w osiąganiu kolejnych umiejętności takich jak: podnoszenie główki, przekręcanie się z brzucha na plecy i odwrotnie, sięganie po przedmiot. Zawsze, jeśli jesteś zaniepokojony zachowaniem dziecka, jego rozwojem ruchowym, zgłoś się na konsultacje do neurologa i/lub rehabilitanta. Rehabilitacja ruchowa wspomoże nie tylko prawidłowy rozwój ruchowy Twojego dziecka, ale jest też znakomitą formą ogólnej stymulacji jego rozwoju, również w innych obszarach.

 

Rozwój dziecka między 6 a 12 miesiącem życia

ROZWIJANIE KONTAKTU

Zachowanie dziecka:

  • Dziecko wydaje okrzyki radości („piszczy” z radości) i śmieje się.
  • Cieszy się na zabawę, potrafi wyrazić chęć jej kontynuacji poprzez wydawanie dźwięków, machanie rączkami lub marudzeniem, gdy atrakcyjna zabawa się zakończyła,
  • Zdarza się, że dziecko wyraża swoje preferencje marudzeniem, płaczem lub chęcią przytulenia się do opiekunów.
  • Dziecko potrafi już rozróżnić pieszczotliwy i surowy ton głosu, łagodny i rozgniewany wyraz twarzy, a w 11 miesiącu możesz zaobserwować, w jaki sposób reaguje na komunikat „nie wolno” – powinno zareagować zatrzymaniem aktywności, delikatnym znieruchomieniem, zaniepokojeniem, z reguły spojrzy na osobę wydającą zakaz, ale po krótkiej chwili chęć poznania przedmiotu będzie silniejsza i dziecko powróci do wykonywanej wcześniej czynności.
  • Dziecko zaczyna okazywać uczucia, zainteresowanie i przywiązanie członkom rodziny i opiekunom. Uśmiecha się bardziej do osób znanych. Obce osoby dłużej obserwuje np.: ze zdziwieniem, ciekawością lub z lękiem.
  • Dziecko od ok. 8 miesiąca życia może odczuwać naturalny lęk przy rozstaniu z matką (lęk separacyjny), przestaje być mu obojętne, czy mama jest w pobliżu czy nie, teraz bardziej niż wcześniej szuka jej wzrokiem, a gdy się oddala - płacze, marudzi lub podąża za nią;
  • W wieku 8 miesięcy w stosunku do obcych zachowuje zdecydowany dystans, na próby nawiązania kontaktu może reagować płaczem, ale gdy się oswoi - śmieje się, podejmuje proste zabawy, a nawet może popisywać się swoimi umiejętnościami,
  • Dziecko zaczyna mieć większą świadomość siebie jako niezależnej jednostki. Coraz większa sprawność motoryczna powoduje, że dziecko zaczyna samodzielnie poznawać świat, chętnie i swobodnie eksploruje otoczenie.
  • Aktywnie zaczyna uczestniczyć w prostych zabiegach wokół siebie takich jak: ubieranie się, mycie, jedzenie.

Co możesz robić?

  • Pozostań z dzieckiem w przyjemnej relacji, powtarzaj z nim różne formy zabawy, które wywołują u niego śmiech i zadowolenie, stosuj krótką „pauzę”, czyli w trakcie udanej zabawy zatrzymaj na moment swoją aktywność, i wróć do niej od razu, gdy tylko dziecko poprzez wydanie dźwięku, nawiązanie kontaktu wzrokowego „poprosi” o kontynuację;
  • Często proponuj dziecku zabawę w a-ku-ku i różne jej warianty, dziecko uczy się w ten sposób, że gdy traci postać z oczu, za chwilę pojawi się ona znowu.
  • Pozwól dziecku na różne formy komunikatów poprzez zachowanie, także na płacz, jest to na razie jeden z niewielu sposobów, w który może zakomunikować Ci coś, co jest dla niego ważne. Możesz starać się ubiegać płaczliwe zachowanie i od razu kierować uwagę dziecka na preferowany przedmiot lub aktywność
  • Zachęcaj dziecko do wskazania palcem, kiwnięcia głową, odpowiadania uśmiechem na Twoje propozycje – to są pierwsze możliwe formy komunikowania się z dzieckiem i nawiązywania z nim aktywnej relacji zanim zacznie ono zrozumiale mówić.
  • Jeśli nie chcesz, aby dziecko coś robiło, mów zakazy stanowczo i wyraziście, ale nie stosuj ich zbyt często. Nie oczekuj, że dziecko przestanie próbować robić to, co je interesuje. Lepiej dać dziecku inny przedmiot i od razu przekierować jego uwagę na ciekawą dla niego aktywność.
  • Nie narażaj dziecka na stres, kiedy potrzebuje czasu żeby oswoić się z otoczeniem lub nowymi osobami – zapewnij mu bezpieczeństwo i stałość, każde dziecko w innym tempie  będzie się adaptować do nowych osób i miejsc, nie warto przyspieszać tego czasu zakładając, że dziecko “powinno już” mniej płakać, czy denerwować się.

ROZWIJANIE KOMUNIKOWANIA SIĘ 

Zachowanie dziecka (7-12 m. ż.):

  • Bardzo ważną umiejętnością jest uwspólnianie pola uwagi (podążanie wzrokiem za tym, na co patrzy osoba dorosła) i szukanie wzrokiem potwierdzenia u osoby dorosłej. Ta umiejętność jest istotna dla rozwoju komunikacji i relacji u dziecka, i pojawia się ok. 9 miesiąca życia.
  • Pomiędzy 9 a 14 m.ż. dziecko powinno zacząć wskazywać palcem przedmioty, które chce dostać.
  • Około 12 m. ż. potrafi za pomocą gestu poprosić o pomoc, np. wyciągając przedmiot w stronę osoby dorosłej.
  • Gaworzy wymawiając szereg zróżnicowanych sylab,
  • Prowadzi “dialog” z dorosłym naśladując wypowiadanie prostych sylab.
  • Zaczyna wymawiać pierwsze dwusylabowe słowa np. „ma-ma”, „ba- ba”
  • Naśladuje różne dźwięki np. cmokanie, kasłanie, odgłosy zwierząt.
  • Odwraca się wołane po imieniu;
  • Reaguje na niektóre znane słowa typu: „papu”, „am-am”, itp.
  • Wykonuje pojedyncze gesty typu: „pa-pa”, „brawo”, itp.
  • Naśladuje gesty np. pa-pa, kosi-kosi i proste czynności np. wkładanie klocków do pudełka, mieszanie łyżką.
  • W wieku ok. 10 miesięcy wykazuje się rozumieniem prostych poleceń (“otwórz buzię”, “usiądź”, “daj misia”).
  • Potrafi odmawiać kręcąc główką lub mówiąc –„nie”, „ne”
  • Rozumie polecenie „daj” (podaje przedmiot na polecenie poparte gestem)
  • Powtarza zachowanie, które wywołuje śmiech drugiej osoby, np. drobne ruchy mimiczne typu: marszczenie nosa, mrużenie oczu, itp.

Co możesz robić?

  • Sprawdź w jaki sposób dziecko zwraca uwagę na Twój głos i na wołanie go po imieniu. Zawołaj imię dziecka siedząc przed nim, zobacz czy podnosi głowę, przerywa wykonywaną właśnie czynność, patrzy na Ciebie. To samo sprawdź siedząc za lub obok dziecka.
  • Możesz uczyć dziecko pokazując mu różne przedmioty lub obrazki swoim palcem wskazującym – zaobserwuj czy dziecko patrzy wtedy na ten przedmiot lub obrazek. Możesz pomóc dziecku zauważyć to, na co ma patrzeć, ponieważ może mu się pomylić i zamiast na przedmiot będzie patrzyło na koniec Twojego palca.
  • Zwróć uwagę, czy dziecko dzieli się z Tobą tym co widzi. (Dziecko patrzy na Ciebie, i sprawdza czy widzisz to samo, co ono). Ta skomplikowana czynność jest bardzo istotną częścią kontaktu. Bawiąc się z dzieckiem ustawiaj ciekawą zabawkę lub przedmiot i siebie w trójkącie, czyli tak, żeby dziecko, Ty i przedmiot znajdowali się wszyscy w zasięgu wzroku. Modeluj gest pokazywania wraz z nawiązaniem kontaktu wzrokowego.
  • Zaproponuj dziecku zabawę z wykorzystaniem książeczek ze zwierzątkami, pacynek na palce, maskotek – mów do dziecka swoim głosem, ale też czasem zmieniaj głos i udawaj naśladowanie dźwięków zwierząt i przedmiotów.
  • Własne komunikaty wzbogacaj także o gesty, np. mówiąc “papa” wykonaj gest “papa”, mówiąc “brawo” klaśnij w dłonie, mówiąc “nie ma” pokaż to gestem; za każdym razem upewnij się, że dziecko zwraca uwagę na Ciebie i gest, który pokazujesz.

ROZWIJANIE ZABAWY 

Zachowanie dziecka(7-12 m. ż.)

  • W wieku 7 miesięcy zaczyna używać palców dłoni w różnorodny sposób: wykonuje „grzebiący” ruch palcami, podnosi przedmioty, zaczyna używać chwytu pęsetowego (chwyta przedmiot kciukiem i palcem wskazującym);
  • 8 miesięczne dziecko manipuluje przedmiotami – obraca, rzuca, ogląda, stuka, a manipulując rozgląda się dookoła
  • Od 7 miesiąca dziecko może zainteresować się zabawami w “a ku-ku”, “kosi-kosi”, “warzyła sroczka” i chętnie będzie do nich wracać, może też zacząć je naśladować.
  • Utrzymuje w rękach po jednym przedmiocie – postukuje nimi o siebie lub o inne płaszczyzny.
  • Potrafi ściągnąć czapkę z głowy – machać nią i rzucać.
  • Naśladuje proste czynności, np. mieszanie łyżeczką w kubeczku
  • Naśladuje rysowanie na poziomie bazgrot
  • Po demonstracji potrafi włożyć element w odpowiedni otwór układanki, bądź sortera.

Co możesz robić?

  • Dla dziecka nadal najważniejsza jest zabawa relacyjna oraz zabawa pozwalająca rozwijać zmysły i ruch. Z chęcią przyjmie baraszki, fikołki, łaskotki, masażyki.
  • Baw się z dzieckiem demonstrując mu użycie różnych przeznaczonych do zabawy przedmiotów – zabawek, ale także zwykłych przedmiotów codziennego użycia, np. grzebień, łyżeczka, kubeczek, gąbeczka, chusteczka itp.
  • Pozwól dziecku także na zabawę samotną – dziecko w sposób indywidualny wyznacza sobie czas i sposób zabawy, pozostań jednak w pobliżu, bo dziecko nie powinno pozostać bez nadzoru.
  • Z uwagą obserwuj, w jaki sposób dziecko zaprasza Cię do zabawy – może spojrzeć, może wyciągnąć ręce, może głosem sygnalizować, że chce kontynuować przyjemną czynność.
  • Nagradzaj dziecko uśmiechem i wspólnymi okrzykami radości, gdy zacznie naśladować czynności, gesty lub słowa. 

ROZWÓJ RUCHOWY

Rozwój ruchowy w drugim półroczu życia jest bardzo dynamiczny, warto śledzić postępy dziecka i porównywać je z normami rozwojowymi. Sięgnij choćby do książeczki zdrowia dziecka. Jeśli rozwój ruchowy niepokoi Cię, zgłoś się na konsultację do rehabilitanta.

Tuż przed pierwszymi urodzinami dziecko z reguły:

  • Sprawnie raczkuje,
  • Coraz częściej jest w pozycji stojącej niekiedy stoi samo bez trzymania się,
  • Potrafi schylić się lub ukucnąć podtrzymując się, w celu sięgnięcia jakiegoś przedmiotu,
  • Chodzi podtrzymywane za obie ręce lub pchając przed sobą, np. wózek,
  • W pozycji siedzącej wykonuje ruchy wokół własnej osi ciała, rozgląda się,
  • Potrafi otwierać szuflady, tekturowe pudełka i opróżniać ich zawartość.

Co możesz robić?

Zachęcaj dziecko do aktywności ruchowej, szczególnie do raczkowania, to bardzo ważna umiejętność, spójrz uważniej na sposób raczkowania – czy  raczkuje symetrycznie, czy potrafi utrzymać się na rączkach. Jeśli coś budzi Twój niepokój, zasięgnij opinii rehabilitanta, czasem wystarczą drobne, ale regularne ćwiczenia, które pomogą dziecku przemieszczać się w rozwojowy dla siebie sposób. 

 

Rozwój dziecka między 12 a 18 miesiącem życia

Rozwijanie kontaktu

Umiejętności dziecka:

  • Pomiędzy 12-tym a 18–tym miesiącem życia dziecko cały czas rozwija się, a odkąd zaczęło samodzielnie chodzić świat stoi przed nim otworem.
  • Dowiaduje się, że może kontrolować swoje otoczenie – znajduje więc różne sposoby, co zrobić by wpłynąć na bliskie osoby, aby coś dostać, zaprosić do wspólnej zabawy, czymś się pochwalić.
  • Rozumie i wykonuje bardziej złożone polecenia, np. “przynieś lalę mamie”, “daj mi misia”, “zanieś tacie gazetę”.
  • Osiągnięty cel zabawy obwieszcza radością, głośnym śmiechem, klaskaniem w rączki itp. (ta umiejętność z reguły pojawia się u dziecka 13-15 m.ż.)
  • W wieku 16-18 m.ż. dziecko jest zainteresowane wspólnymi zabawami ruchowymi – np. podrzucane na nodze radośnie się śmieje i podryguje prosząc w ten sposób o jeszcze;
  • Widząc inne dzieci, chętnie wychodzi z wózka, by je poznać, poszukuje z nimi kontaktu (choć nie potrafi się z nimi jeszcze bawić).
  • Kaprysi i popłakuje, gdy mu się coś nie podoba.
  • Dziecko wypróbowuje różnego rodzaju dźwięki, grymasy twarzy, w celu wywołania uśmiechu na twarzy mamy.

Co możesz robić?

  • Wypowiadanie różnych poleceń dziecku to wspaniała okazja do bycia z nim w kontakcie i to związanym z pozytywnym pobudzeniem emocjonalnym, zaskoczenie rodziców, że dziecko “już to potrafi”, “już to rozumie”,– to idealna, naturalna nauka rozumienia i budowania pozytywnego kontaktu.
  • Wydawaj dziecku proste polecenia i stawiaj przed nim małe wyzwania – już w tym wieku możliwe i wskazane jest stawianie wymagań “na poprzeczce”, czyli ani za trudnych ani za łatwych, unikaj wyręczania dziecka, najlepiej pozwalaj na wykonywanie czynności, szczególnie samoobsługowych, które jest w stanie wykonać samodzielnie (jedzenie, trzymanie łyżki, picie z kubeczka, wyrzucanie papierka do śmieci, mycie zębów) nawet, gdy robi to niezdarnie i potrzebuje sporo czasu;
  • Zaobserwuj, w jaki sposób dziecko informuje Cię o swoich osiągnięciach lub sukcesach. Sprawdź, w jaki sposób Ty reagujesz na pojawiające się osiągnięcia dziecka. Nie skąp wyrazistych okrzyków aprobaty. Głośne “brawo”, “hurra”, uśmiech, podrzucanie lub “przybicie “5” zachęci dziecko do powtarzania zdobytej umiejętności, a także spowoduje, że w przyszłości dziecko chętniej będzie przywoływało Twoją uwagę.
  • Jeśli szukasz inspiracji do zabaw ruchowych i relacyjnych z dzieckiem – wspaniałą propozycją może okazać się udział w zajęciach ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne lub inna zabaw relacyjnych i wspólnego spędzania czasu.

Rozwijanie komunikowania się

Proszę zwrócić uwagę, że kompetencje komunikacyjne dziecka mogą pojawiać się w różnym wieku, a zakres czasowy pojawienia się danej aktywności może być u każdego dziecka inny.

Umiejętności dziecka:

  • Pomiędzy 9-14m.ż. dziecko mówi „tata” lub „mama” ze zrozumieniem;
  • Pomiędzy 9-18 m.ż. na komunikat „nie” lub „nie wolno” zareaguje chwilowym zatrzymaniem aktywności, ale z pewnością po chwili  będzie chciało ją kontynuować;
  • Najprawdopodobniej pomiędzy 10 a 18 m.ż. Wasze dziecko zacznie mówić, zazwyczaj niezrozumiale, ale będzie już potrafiło powtórzyć intonację.
  • Bardzo ważną rozwojowo umiejętnością jest podążanie dziecka za wzrokiem lub wskazaniem – ta umiejętność, powinna już występować u dziecka w wieku pomiędzy  11-14 m.ż. (pojawia się od 9 m.ż.). Jest to jedna z ważniejszych kompetencji dziecka I najczęściej sprawdzanych przy ocenie jego umiejętności komunikacyjnych. Jest także istotna z punktu widzenia budowania przez dziecko kontaktu i relacji z drugą osobą.
  • Doskonalenie zdolności dzielenia uwagi z dorosłymi (umiejętność ta pojawia się ok. 9 miesiąca życia dziecka)– u dziecka można zaobserwować kompetencję, którą jest umiejętność patrzenia na ten sam przedmiot w tym samym czasie i mimowolne kontrolowanie wzrokiem, czy rodzic patrzy na to samo. Mówimy wtedy o tym, że w relacji rodzic-dziecko tworzy się “trójkąt uwagi”, wierzchołkami tego trójkąta są dziecko - rodzic – przedmiot
  • Pierwsze słowa pojawiają się zwykle pomiędzy 12-13 m.ż.
  • Niektóre źródła podają, że w wieku 12-18 m.ż. dziecko mówi około 30 słów a rozumie ok. 100 słów.
  • Dziecko potrafi pokazać na podstawowe części ciała u siebie, a czasem także i u misia.
  • W wieku 13-15 miesięcy dziecko potrafi pokazać przedmiot, o jaki nam chodzi, a nawet pewne jego szczegóły (np. oko, ucho lalki)
  • Prosi o jedzenie lub picie – proszenie o coś to kolejna ważna kompetencja u dziecka. W wieku  ok.13-15m.ż. dziecko może jeszcze nie mówić, nie wypowiadać słów, ale jednak jeśli chce coś dostać do jedzenia zrobi wszystko, żeby to dostać, bardzo ważna jest odpowiedź na pytanie – “w jaki sposób będzie się tego domagać?”
  • Może się zdarzyć, że dziecko w wieku 13-15 m.ż. zasygnalizuje potrzeby fizjologiczne, czasem po fakcie.
  • W wieku ok. 15 m. ż. dziecko potrafi często poprosić o to, czego chce (nie tylko rzeczy do jedzenia), wydając jakiś dźwięk i niekiedy pokazując palcem.
  • Umie całym ciałem wyrazić sprzeciw albo odmowę
  • Rozumie podstawowe słowa i zdania
  • Po instrukcji „włóż kółko do otworu” dziecko wkłada koło do właściwego otworu
  • W wieku 15 miesięcy dziecko potrafi pokazać palcem to, o co prosi

Co możesz robić?

  • Pobaw się z dzieckiem pokazując mu różne przedmioty w pokoju, możesz pokazywać palcem: „to lampa”, „telefon”, „okno” – zawsze sprawdzaj czy dziecko patrzy na pokazywany obiekt, czy na koniec Twojego palca;
  • Zanotuj, jakie pierwsze słowa wypowiada Twoje dziecko, zapisz jeśli wypowiada je w formie zniekształconej i tylko Ty wiesz, co tak naprawdę oznaczają. Często przy prawidłowym rozwoju mowy u dziecka pojawia się faza, w której dziecko próbuje się intensywnie skomunikować z otoczeniem, mówi wtedy wiele słów, często niezrozumiałych. Bądź “tłumaczem” swojego dziecka, gdyż tylko mama (tata, babcia, opiekunka) są w stanie rozszyfrować, co dziecko tak naprawdę powiedziało.
  • Wskazywanie palcem to kolejna istotna umiejętność, zwróć uwagę, czy dziecko wyodrębnia palec wskazujący i używa go do pokazywania tego, co chce od Ciebie dostać. Jeśli dziecko nie pokazuje palcem, sprawdź - może pokazuje całą ręką, albo innym palcem niż wskazujący, a może pozostaliście na etapie, że dziecko innym zachowaniem potrafi spowodować, że coś dostanie.
  • Umieść przedmioty, o które dziecko może chcieć poprosić w widocznym, ale niedostępnym dla dziecka miejscu – rozmawiaj z dzieckiem, o który rzeczywiście mu przedmiot chodzi.
  • Jeśli dziecku szczególnie trudno jest wyodrębnić palec wskazujący – możesz spróbować na krótko (do tygodnia czasu) na palec wskazujący nalepić plasterek, pomalować paznokieć palca wskazującego lakierem do paznokci, założyć rękawiczkę z odciętym jednym palcem – takie wyszczególnienie niekiedy ułatwia dziecku wyodrębnić palec spośród innych i zacząć go używać. Możesz także pomóc mu go wyodrębnić przytrzymując delikatnie pozostałe paluszki i wspomagać je w ten sposób przy wskazywaniu.
  • Zaproponuj zabawę w “pokaż co chcesz” – dziecko ma wskazać przedmiot, który lubi, albo który pasuje do układanki.
  • Niezależnie kiedy rozpoczniesz przeprowadzanie z dzieckiem “treningu czystości”, czyli odzwyczajanie dziecka od pieluchy i naukę załatwiania się do toalety, pamiętaj, żeby odbywało się to w atmosferze spokoju i akceptacji, dobrą praktyką jest uczenie dziecka załatwiania potrzeb fizjologicznych od razu w łazience.
  • Zaobserwuj, w jaki sposób dziecko prosi Cię o jedzenie lub picie. Z reguły dzieci w tym wieku przypominają sobie że chcą pić lub jeść wtedy, gdy widzą w pobliżu coś do jedzenia lub picia, albo gdy Ty coś akurat spożywasz. Dziecko może płakać, marudzić i domagać się jedzenia lub picia na różne sposoby, może też wyciągać rączki, albo palec wskazujący, może przy tym gaworzyć lub mówić słowo “am”. Zachęć dziecko, żeby swoją prośbę kierowało do osoby. Możesz też zamodelować sposób proszenia mówiąc “pokaż co chcesz?”, “powiedz am”. Pamiętaj, że nie należy przedłużać czasu podania dziecku jedzenia lub picia, o które prosi. Jedzenie i picie jest dla dziecka ważne.

 Rozwijanie zabawy

W wieku 12-18 m.ż. dziecko jest w fazie rozwoju sensomotorycznego i na etapie zabawy manipulacyjnej. Zazwyczaj dziecko jest pobudzone i zainteresowane, i samo organizuje sobie zabawę przy wykorzystaniu przedmiotów, które ma w zasięgu rąk. Dziecko nie odróżnia jeszcze co jest zabawką a co nią nie jest, chętnie będzie manipulowało wszystkim, co wpadnie mu w ręce. Słowem najlepiej oddającym charakter zabawy jest “eksperyment”. Z reguły najbardziej atrakcyjne są przedmioty codziennego użycia, które można polizać, rzucić nimi, postukać, pokręcić, itp. Zabawę dziecka w tym wieku charakteryzuje aktywne i celowe wykorzystanie metody prób i błędów. W zabawie można już zauważyć elementy naśladowania czynności zaobserwowanych w otoczeniu (odbieranie telefonu, mieszanie w kubeczku, wciskanie klucza do zamka, pisanie długopisem).

Umiejętności dziecka:

  • Tuli do siebie misia, lalkę lub inne zabawki.
  • Próbuje upuszczać zabawkę z różnych wysokości, by sprawdzić, czy dobędzie się z niej inny dźwięk lub czy wyląduje w innym miejscu
  • Dziecko przypomina sobie i później odtwarza jakąś czynność, nawet po dwóch dniach.
  • Kształtowanie pojęcia stałości – dziecko odnajduje przedmiot niezależnie od tego, gdzie i w jaki sposób został schowany.
  • Naśladowanie czynności dwuczęściowych.
  • Ok. 18 m.ż. coraz częściej dziecko próbuje naśladować czynności wykonywane przez osobę dorosłą, zaczyna uczestniczyć w zajęciach domowych.

Co możesz robić?

  • Zaproponuj dziecku zabawę w pokazywanie szczegółów, najpierw możesz pokazać dziecku gdzie lalka ma “oko”, “nos”, “włosy”, “brzuszek”, później poproś dziecko, o te same szczegóły pytaj w zabawie innymi lalkami, ale też misiem lub innym zwierzątkiem;
  • Dostarcz dziecku do zabawy wiele różnych nieużywanych już sprzętów domowych, np. klucze, stary telefon, chochla, miska, pokrywki od słoików, sitko, gąbka, łyżka, szczotka do włosów itp. – pokazuj w jaki sposób można ich używać;
  • Zaproponuj dziecku zabawy z wykorzystaniem pacynek, misiów, lal;
  • Oglądaj wspólnie z dzieckiem książeczki, zachęcaj do wskazywania obrazków a także do nazywania obrazków – za pomocą dźwięków, słów dźwiękonaśladowczych lub prostych wyrazów;
  • Zapewnij swojemu maluchowi kontakt z innymi dziećmi, z pewnością nie będą się jeszcze razem bawić, ale będzie okazja do zaobserwowania, w jaki sposób Twoje dziecko reaguje na inne dzieci – czy jest nimi zainteresowane, czy podchodzi i przygląda się ich zabawie, być może zacznie naśladować to, co one robią (często z odroczeniem), albo nawet podejmie jakąś własną inicjatywę;
  • Dla dziecka ważne są też wszystkie zabawy polegające na naśladowaniu: czynności, ruchów, gestów min itp.

 

Materiały pobrane ze strony badabada.pl
Przygotowała: Monika Anyszkiewicz-neurologopeda