Gotowość szkolna dziecka

Gotowość  szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju intelektualnego, społeczno-emocjonalnego i fizycznego, który pozwala mu sprostać wymaganiom stawianym przez szkołę. W związku z tym dojrzałość  szkolna w dużej mierze zależy od harmonijnego rozwoju dziecka we wszystkich tych strefach. Aby przebiegał on bez przeszkód, w przedszkolu realizuje się roczny obowiązek przygotowania do nauki w szkole. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego wyznacza nauczycielom liczne cele pracy dydaktyczno-wychowawczej, dzięki której dzieci mają zdobyć kompetencje i umiejętności niezbędne do podjęcia edukacji szkolnej.

Aktualnie obowiązkiem szkolnym objęte są dzieci kończące 7 lat. Te, które mają 6 lat, mogą pójść do pierwszej klasy, ale już nie muszą. Co istotne, nie muszą nawet mieć przygotowania przedszkolnego, tzw. zerówki . Uczniem może bowiem zostać także dziecko, które w ogóle nie chodziło do przedszkola. W  takim przypadku  konieczne jest jednak przeprowadzenie  badania w poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu oceny dojrzałości szkolnej.

Nauczyciel ma obowiązek prowadzenia wnikliwej obserwacji pedagogicznej, dzięki której może ocenić dojrzałość szkolną dziecka (ocenić jakie umiejętności, które wchodzą w skład gotowości szkolnej, dziecko już osiągnęło, a nad czym trzeba jeszcze popracować). Swoimi spostrzeżeniami musi się podzielić z rodzicami do końca kwietnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko będzie mogło rozpocząć naukę w szkole podstawowej lub będzie objęte obowiązkiem szkolnym. Dopiero w oparciu o te informacje, rozmowę z nauczycielem w przedszkolu i na podstawie własnych obserwacji dziecka rodzic może zdecydować, czy pośle dziecko do szkoły, czy odroczy obowiązek szkolny.  Na dojrzałość szkolną składają się osiągnięcia rozwojowe, które można ująć w trzech podstawowych sferach: fizycznej, umysłowej i emocjonalno-społecznej.

 

  1. Dojrzałość fizyczna - Nauka to  wysiłek wymagający odporności i sprawności organizmu. Dlatego też dziecko powinno mieć skoordynowane ruchy, zarówno w zakresie motoryki dużej (dotyczącej pracy całego ciała), jak i motoryki małej (precyzyjne ruchy rąk). Siedmiolatek powinien  skakać na jednej nodze, utrzymać równowagę, stojąc na jednej nodze, pokonywać przeszkody, biegać i skakać. Zazwyczaj dzieci w tym wieku jeżdżą na rowerze, wspinają się na drabinki.
    Skoordynowana praca ciała potrzebna jest nie tylko na zajęciach wychowania fizycznego. Dziecko podczas lekcji wykleja, wycina, nawleka koraliki, rysuje i pisze. To wymaga precyzyjnych ruchów ręki, dokładnej pracy paluszków. Sprawność fizyczna przejawia się też w samodzielności – dziecko samo się ubiera i rozbiera (zapina guziki), zmienia buty (wiąże sznurowadła), pakuje plecak.
  2. Dojrzałość poznawcza - Dziecko jest ciekawe świata, potrafi porozumiewać się z otoczeniem pełnymi zdaniami, koncentrować się na wykonywanej czynności (ma zdolność kierowania uwagi na wskazany obiekt i utrzymywania jej przez dłuższy czas) i ma odpowiednio rozwiniętą pamięć. Poza tym ma dobrze rozwiniętą percepcję wzrokową (np. umieć znaleźć różnice między obrazkami) i słuchową (np. umieć odróżniać słuchowo wszystkie głoski). Jednak co najważniejsze - jest dość samodzielne, tzn. potrafi powiedzieć o swoich potrzebach, samo się ubrać i rozebrać się, umyć, skorzystać z toalety, a także zjeść posiłek. Powinno również posiadać t podstawowe umiejętności matematyczne: potrafi dodawać i odejmować, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na przedmiotach (podstawa programowa nie określa do ilu powinno liczyć dziecko).
  3. Dojrzałość emocjonalno-społeczna - Nauka w szkole znacząco różni się od chodzenia do przedszkola czy bycia z mamą i tatą. Przede wszystkim trzeba pogodzić się z tym, że spędza się pół dnia bez rodziców, a na ten czas dowodzenie przejmuje pani. I to jej należy się słuchać. Mały człowiek musi znosić też frustrację związaną z kontaktem z rówieśnikami, walczyć o swoją pozycję w grupie, negocjować respektowanie swoich praw. Musi znosić to, że pani poza nim ma jeszcze dwudziestkę innych dzieci, równie żądnych uwagi, że musi czekać na swoją kolej, ustępować. Niestety czasem trzeba też znieść to, że koleżanka z ławki narysuje coś lepiej, a kolega szybciej poda prawidłową odpowiedź. Trzeba się przyznać przed sobą, że coś słabiej nam idzie. Do tego trzeba być bardzo dojrzałym emocjonalnie. Gotowe do nauki dziecko nie płacze, gdy coś mu się nie uda, tylko próbuje jeszcze raz. Potrafi dostosować się do reguł panujących w szkole, słucha wskazówek nauczyciela i reaguje na jego upominanie. Siedmiolatek jest w stanie nawiązać relacje z grupą, choć oczywiście nie musi wszystkich lubić.

Jeśli stwierdzimy, że nasze dziecko nie jest gotowe do podjęcia nauki w klasie I powinniśmy udać się do specjalisty, który pomoże określić, na jakim etapie rozwoju jest dziecko, i zaproponuje sposób rozwiązania ewentualnych problemów. Jeśli nie uda się ich pokonać i dziecko nie osiągnie pełnej dojrzałości szkolnej przed rozpoczęciem roku szkolnego, lepiej, by poszło do szkoły rok później. Posłanie do szkoły dziecka, które nie jest na nią gotowe, może mieć negatywne konsekwencje. Może na przykład dojść do rozwoju nerwicy szkolnej czy wystąpienia zachowań agresywnych będących  efektem nieradzenia sobie ze stawianymi wymaganiami. Wskazaniem do odroczenia obowiązku szkolnego jest nieukończony rozwój mowy, niedojrzałość emocjonalna, problemy z koncentracją uwagi, zaburzenia percepcyjno-motoryczne, choroba utrudniająca naukę lub opóźniony rozwój intelektualny dziecka. Do odroczenia dziecka niezbędna jest opinia poradni psychologiczno- pedagogicznej. Dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mogą być odraczane do 9 roku życia. W tym przypadku również wymagana jest dodatkowa opinia w sprawie odroczenia od obowiązku szkolnego.

 

 Opracowanie  mgr Agnieszka Glinka – psycholog, dyrektor Poradni