PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA W WARCE

Samookaleczenie

Jest to zamierzone uszkodzenie ciała. Może mieć formę powierzchownych lub głębokich ran ciętych, przypalania, poparzenia wodą lub chemikaliami, podduszania się, uderzania głową w ścianę, intensywne szorowanie skóry, wbijania ostrych przedmiotów, a nawet łamania kości. Głównym motywem wśród nastolatków jest rozładowanie negatywnych emocji i chęć zwrócenia na siebie uwagi. Zdarza się, że rodzajem autoagresji są również katorżnicze ćwiczenia fizyczne lub drakońska dieta.
Rozpowszechnienie zachowań związanych z samookaleczaniem mieści się w zakresie od 2 do 35 % wśród uczniów w ciągu roku. Często jest to decyzja nagła, wynikająca z poczucia bezradności, złości i poczucia winy.

Proces powstania, a następnie realizacja zamysłu samouszkadzającego przebiega w trzech etapach

• Premotywacyjnym, który obejmuje indywidualne cechy osobowości
• Motywacyjnym, w którym formuje się myśl i intencja samookaleczenia, w wyniku upokorzenia lub poniesienia porażki
• Wolicjonalnym, będącym realizacją zamysłu

Na każdy z tych etapów działają czynniki modyfikujące, takie jak wsparcie społeczne, umiejętność radzenia sobie 
z trudnościami czy dostępność środków umożliwiających podjęcie samookaleczenia.

Czynniki wpływające na decyzję o samookaleczaniu

• Niska samoocena,
• Wysokie oczekiwania wobec danej osoby
• Nadmierne koncentrowanie się na przyczynach swojego cierpienia, działające głównie na etap premotywacyjny
• Impulsywność
• Próby samobójcze wśród znajomych i rodziny
• Przyjaciele podejmujący działania samookaleczające, mające wpływ na etap motywacyjny
• Negatywne wydarzenia życiowe

Samookaleczanie może być związane z grupą rówieśniczą. Niekiedy zdarza się, że młody człowiek przez takie zachowania próbuje zaimponować innym, pokazać, że jest w stanie kontrolować siebie samego, że stanowi sam o sobie, że jest panem własnego życia. Akceptacja i poklask rówieśników, a także nadmierne dociekliwe działa ze strony dorosłych działają na zasadzie pozytywnego wzmocnienia i może podtrzymywać taki stan rzeczy.

Relacje w rodzinie nie pozostają bez znaczenia, jeśli młody człowiek jest pozostawiony sam sobie, nie czuje wsparcia w otoczeniu, nie doświadcza zainteresowania bliskich swoją osobą, jeśli relacje z rodziną są mocno rozluźnione, to samookaleczenie może pełnić funkcję wołania o pomoc, pozyskania uwagi, wsparcia („zobaczcie, oto ja; jestem tu; nie radzę sobie; popatrzcie na mnie”).

Przypatrując się przyczynom tych zachowań, można powiedzieć, że często są one związane z depresją. Gdy w chorobie doświadczamy trudności, kiedy myśli mają negatywne zabarwienie, a życie przynosi jedynie ból, narasta wewnętrzne napięcie. Pojawia się bezsilność, poczucie bycia bezużytecznym i beznadziejnym. Wówczas młody człowiek sięga po samookaleczanie, jako źródło redukcji nieprzyjemnego napięcia. Wbrew pozorom taka forma redukcji napięcia emocjonalnego, mimo że jest niebezpieczna dla człowieka i nie stanowi rozwiązania problemów, pełni funkcję adaptacyjną, ponieważ doznanie jest na tyle silne, że odwraca uwagę od właściwego cierpienia psychicznego.

Samookaleczanie przynosi chwilową ulgę w psychicznym i emocjonalnym cierpieniu, bardzo szybko uruchamia proces uzależnienia. Zaczyna się od impulsu, chęci sprawowania kontroli lub dostarczenia nowych doznań, ulga jest chwilowa, bardzo szybko po niej następuję poczucie winy i wstydu, dlatego też nie należy wzmacniać negatywnie zachowań autodestrukcyjnych, gdyż same w sobie są krzywdzące. Samookaleczanie wyklucza umiejętność nabywania innych strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych, przez co prowadzi do głębokiej depresji, uzależnienia od alkoholu czy narkotyków aż po samobójstwo.

Krok 1: 
Zwierz się komuś

Jeśli jesteś gotów szukać pomocy w samookaleczeniu się, pierwszym krokiem będzie zaufanie drugiej osobie i opowiedzenie jej o tym. Perspektywa opowiadania komukolwiek o tym, co tak skrzętnie dotychczas starałeś się ukrywać, może być przerażająca. Jednak zwierzenie się z sekretu może przynieść też ogromną ulgę. Decydowanie o tym, komu możesz zaufać w kwestii tak intymnych zwierzeń może być trudne. Wybierz kogoś, kto nie będzie rozsiewał plotek czy próbował przejąć kontroli nad poprawą twojego stanu. Zapytaj siebie, kto w twoim życiu sprawia, że czujesz się akceptowany i wspierany. Może to przyjaciel, nauczyciel, ktoś z krewnych? Niekoniecznie jednak musisz wybierać kogoś z kim jesteś bardzo blisko. Pod warunkiem, że możesz mu zaufać. Wreszcie, będziesz chciał otworzyć się wobec najbliższych przyjaciół i członków rodziny, ale czasem lepiej zacząć od dorosłego, którego szanujesz – na przykład nauczyciela, psychologa, czy kogoś z organizacji w której działasz. Ta osoba może mieć większy dystans do sytuacji i łatwiej jej będzie zachować obiektywizm. W samookaleczeniu się pomoc pierwszej osoby jest ważnym krokiem.

Krok 2: 
Zrozum dlaczego się okaleczasz

Odkrycie przyczyny, dla której się tniesz czy okaleczasz to niezbędny krok w kierunku poradzenia sobie z tym problemem. Jeśli potrafisz określić jakie funkcje spełnia wyrządzany sobie ból, możesz nauczyć się osiągać te same cele w inny sposób. Zidentyfikuj wyzwalacze autoagresji

Kontaktuj się ze swoimi uczuciami!!!

Pamiętaj, samookaleczenie się zwykle stanowi sposób na poradzenie sobie z emocjonalnym bólem. Jakie uczucia sprawiają, że chcesz się okaleczać? Smutek? Złość? Wstyd? Samotność? Poczucie winy? Pustka? Kiedy tylko nauczysz się rozpoznawać uczucia, które wyzwalają Twoją potrzebę okaleczania, możesz zacząć rozwijać zdrowsze alternatywne sposoby radzenia sobie. Jeśli trudno ci zidentyfikować uczucia, 
które wyzwalają twoją potrzebę ranienia się, możesz popracować nad świadomością swoich emocji. Emocjonalna samoświadomość oznacza umiejętność rozpoznawania co i z jakiego powodu czujesz. To zdolność identyfikowania 
i wyrażania uczuć w każdej chwili 
i rozumienia jaki jest związek twoich emocji 
z twoimi czynami i tym co dzieje się wokół ciebie.

Krok 3: 
Znajdź nowe sposoby radzenia sobie

Samookaleczanie jest twoim sposobem na radzenie sobie z emocjami i trudnymi sytuacjami. Więc jeśli zamierzasz przestać, musisz znaleźć alternatywne sposoby radzenia sobie. Tak abyś mógł zareagować w odmienny sposób, gdy poczujesz że chcesz się zranić.

Jeśli tniesz się, aby wyrazić ból czy intensywne emocje:

• Słuchaj muzyki, która wyraża twoje uczucia
• Zapisz na kartce swoje emocje a potem ją podrzyj
• Maluj, rysuj, bazgraj na dużej kartce papieru czerwonym długopisem, kredką lub farbą
• Zacznij prowadzić pamiętnik i w nim wyrażaj swoje uczucia
• ułóż wiersz lub piosenkę, która pomoże ci wyrazić co czujesz

Jeśli tniesz się, aby rozładować napięcie czy złość:

• Zaopatrz się w piłeczkę antystresową lub plastelinę 
i ściskaj aż poczujesz się lepiej
• Podrzyj coś, np. stare papiery czy gazetę
• Narób hałasu grając na instrumencie albo na garnkach i patelniach
• Weź zimny prysznic
• Potrzymaj kostkę lodu w zagięciu ramienia lub nogi
• Zacznij żuć coś o bardzo ostrym smaku, jak papryczka chili, mięta pieprzowa czy skórka grejpfruta
• Zacznij intensywnie ćwiczyć – pobiegaj, tańcz, skacz lub wyżyj się na worku treningowym
• Uderz w poduszkę, materac lub wykrzycz się w poduszkę

Jeśli tniesz się aby się uspokoić i ukoić nerwy:

• Weź gorącą kąpiel albo prysznic
• Pobaw się z psem lub kotem, pogłaszcz go, poprzytulaj
• Zawiń się w miły ciepły koc
• Rozmasuj kark, dłonie i stopy
• Posłuchaj kojącej muzyki

Jeśli tniesz się, ponieważ czujesz się odrętwiały, pozbawiony relacji:

• Zadzwoń do przyjaciela - nie musisz mówić mu o samookaleczeniach.

Podsumowanie

Pamiętaj, samookaleczanie nie pojawia się 
z niczego. Stanowi ono bezpośrednią ekspresję wewnętrznego cierpienia – bólu, który często ma swoje źródło w bardzo wczesnym etapie życia. Często istnieje powiązanie pomiędzy samookaleczaniem a wczesnodziecięcymi urazami. Zadawanie sobie cierpienia może być sposobem radzenia sobie z uczuciami wynikającymi z doświadczenia krzywdy czy traumatycznych wspomnień. Tak może być także w twoim przypadku, nawet jeśli na świadomym poziomie nie zdajesz sobie z tego sprawy.

PRZYGOTOWANIE: Patrycja Pernak